Szanowni Państwo,
Po dłuższej przerwie i jednocześnie w związku z licznymi Państwa pytaniami, przypominamy o kolejnych zmianach w przepisach prawa, które tym razem, dotyczą przedłużenia okresu legalności pobytu obywateli Ukrainy na terytorium RP, w związku z konfliktem zbrojnym toczącym się na bliskim wschodzie.
Przepisy zmieniające ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego Państwa w 2024 r.:
Ustawą z dnia 9 lutego 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2024 r., poz. 232), znowelizowano przepisy traktujące o legalności pobytu obywateli Ukrainy na terytorium RP.
Legalność pobytu obywateli Ukrainy na terytorium naszego Kraju przedłużono do 30 czerwca 2024 r.
W samej ustawie zmieniającej, nie zawarto jednak żadnych przepisów przejściowych, które wskazywałyby na konieczność zmiany decyzji ustalających prawo do pomocy społecznej bądź szeroko pojmowanych świadczeń rodzinnych z urzędu.
Przeczytaj całą treść ustawy zmieniającej…..
Aktualizacja decyzji przyznających pomoc obywatelom Ukrainy, w związku z przedłużeniem okresu legalności ich pobytu na terytorium RP:
Z powodów, o których mowa powyżej, pojawiły się ze strony Państwa liczne pytania, dotyczące sposobu prawidłowego procedowania spraw, w zakresie świadczeń przyznanych obywatelom Ukrainy, z terminem ważności do 4 marca 2024 r. Wątpliwości dotyczyły w głównej mierze konieczności zdecydowania:
- czy zmiana decyzji przyznających obywatelom Ukrainy pomoc społeczną oraz szeroko pojmowane świadczenia rodzinne powinna nastąpić z urzędu, czy też należy oczekiwać na wnioski samych zainteresowanych?
- czy w przypadku, o którym mowa powyżej, powinniśmy zmienić dotychczas wydane decyzje (tak pomimo upływu okresu ich obowiązywania), czy też wydać nowe rozstrzygnięcia?
Co do zasady, dotychczas wydane decyzje były limitowane datą legalności pobytu obywateli Ukrainy na terytorium RP (w poprzednim stanie prawnym do 4 marca 2024 r.), bądź okresem ważności orzeczeń o niepełnosprawności wydanych na czas określony.
Nie małe zamieszanie wprowadzono także ustawą z dnia 19 grudnia 2023 r., o szczególnych rozwiązaniach służących zachowaniu ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2023 r., poz. 2768), na mocy której wszystkie orzeczenia o niepełnosprawności, których okres ważności upłynął po dniu 5 sierpnia 2023 r. i przed dniem 30 września 2024 r. zachowują ważność do 30 września 2024 r. W nowelizacji, na którą wskazałem w zdaniu poprzednim (tożsamo jak w poprzednio wydawanych przepisach zmieniających), wskazano jednak w sposób wyraźny, że zmiana decyzji przyznających pomoc społeczną bądź szeroko pojmowane świadczenia rodzinne, powinna nastąpić z urzędu.
Przeczytaj całą treść ustawy…..
Dodatkowo – w wystąpieniu z dnia 10 stycznia 2024 r., Nr DSR-IV.510.192.2023.GJ (okólnik przesłany do wszystkich Ośrodków Pomocy Społecznej), Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej stanęło na stanowisku, a zgodnie z którym to pomimo upływu okresów ważności decyzji przyznających świadczenia w związku z niepełnosprawnością, decyzje te należało zmieniać a nie zastępować nowymi. Rozwiązanie, o którym mowa w zdaniu poprzednim, pozostawało jednak w sprzeczności z ugruntowanym już orzecznictwem sądowo – administracyjnym, w którym wielokrotnie podkreślano już, że zmiana decyzji w tzw. „trybie zwykłym”, może dotyczyć tylko i wyłącznie rozstrzygnięć funkcjonujących w obrocie prawnym (zmiana decyzji ze skutkiem ex nunc, a więc ze skutkiem na przyszłość).
Tymczasem (jak już powyżej podniesiono), w ustawie zmieniającej ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa nie zamieszczono żadnych przepisów przejściowych, bądź nakazujących zmianę dotychczas wydanych decyzji z urzędu.
Ostatecznie, pomimo wielu wątpliwości i sprzecznych opinii – moim zdaniem:
- decyzje, które wygasły na skutek upływu okresu, na które świadczenia zostały przyznane (np. z dniem 4 marca 2024 r.) nie wywołują już skutków prawnych w obrocie prawnym, tym samym ich zmiana w tzw. „trybie zwykłym”, nie jest już możliwa (np. na podstawie 32 ust. 1 a ustawy o świadczeniach rodzinnych bądź art. 106 ust. 5 zdanie drugie ustawy o pomocy społecznej);
- w przypadku, o którym mowa w tiret powyżej, właściwą formą rozstrzygnięcia jest wydanie nowej – kolejnej decyzji przyznającej obywatelowi Ukrainy wsparcie, a to z datą graniczną do 30 czerwca 2024 r.;
- postępowania administracyjne w powyższym zakresie powinny zostać wszczęte na wniosek samych zainteresowanych, których powinniśmy zawiadomić o takiej możliwość telefonicznie bądź pisemnie (z odpowiednią adnotacją w aktach);
- dopuszczalne jest także wszczęcie postępowania administracyjnego z urzędu, a następnie uzyskanie zgody na jego prowadzenie w trybie 64 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, jednak w takich przypadkach należy – dodatkowo wykazać, że za takim rozwiązaniem, przemawia „szczególnie ważny interes strony”.
Jedynie porządkowo przypomnę, że tak zarówno w ustawie o świadczeniach rodzinnych, jak również w ustawie o pomocy społecznej, możliwość „przyznania dodatkowych świadczeń”, osobom uprawnionym niejako z urzędu, zastrzeżono dla zmiany decyzji pierwotnie przyznającej wsparcie (vide: art. 32 ust. 1 a ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz art. 106 ust. 5 zdanie drugie ustawy o pomocy społecznej). Co do zasady – przyznanie nowych świadczeń, wymaga bowiem wniosku samej strony (art. 23 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych i art. 102 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej).
Dlatego też, nie wdając się w zbędne dyskusje i polemiki, jak również uwzględniając fakt, że do tej pory nie otrzymaliśmy jakichkolwiek wytycznych ze strony Ministerstwa, proponuję przyjąć wersję ostrożną, w której to strona (obywatel Ukrainy) zwróci się o przedłużenie realizacji świadczenia, a pomoc ta, zostanie przyznana, nową – kolejną decyzją administracyjną.
Powyższe nie zwalnia nas jednak z obowiązku informacyjnego, w ramach którego powinniśmy poinformować potencjalnych zainteresowanych, o możliwości złożenia kolejnego wniosku i ubiegania się o dalszą realizację świadczenia.
Stan prawny na dzień: 13 marca 2024 r.;
r. pr. Grzegorz Rajski
