Wracając do bieżących spraw, z którymi musimy się mierzyć jako pracownicy Ośrodków Pomocy Społecznej, tym samym zostawiając tematy związane z przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 nieco na bocznym torze, poniżej przedstawiam Państwu projekt decyzji zmieniającej rozstrzygnięcie, przyznające uczniowi stypendium szkolne w roku szkolnym 2019/2020.
Tryb zmiany decyzji, przyznającej uczniowi stypendium szkolne:
Projekt wpisuje się w stan faktyczny, w którym z uwagi na ograniczoną wysokość dotacji z budżetu Skarbu Państwa, uczeń mógł liczyć na stypendium szkolne w ograniczonej wysokości, bądź w okresie krótszym niż 10 miesięcy roku szkolnego (por. art. 90 d ust. 10 ustawy o systemie oświaty).
Zgodnie z poglądem dominującym w orzecznictwie, przyznając stypendium szkolne, zakresem przedmiotowym decyzji obejmujemy cały rok szkolny (tak pomimo przyznania wsparcia tylko w niektórych miesiącach roku szkolnego). Ponieważ rok szkolny swoim zakresem przekracza rok budżetowy, z początkiem nowego roku kalendarzowego, bardzo często zostaje uruchomiona kolejna dotacja, swoim zakresem obejmująca drugie półrocze nauki w szkole.
Pomimo że decyzja przyznająca stypendium szkolne została już w pełnym zakresie wykonana (np. stypendium szkolne realizowane w okresie od września do grudnia poprzedniego roku.), w przypadku uruchomienia nowych środków w drugim półroczu roku szkolnego, decyzję ustalającą prawo do stypendium szkolnego należy zmienić na korzyść strony, w trybie art. 155 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Jak podkreśla się w stosunkowo spójnym już orzecznictwie sądowo – administracyjnym, „Z uwagi na fakt, że okres na jaki może zostać przyznane stypendium szkolne pozostawiony został uznaniu administracyjnemu (poprzez ustawowo określoną możliwość jego miarkowania), rodzice dzieci, którym świadczenie nie zostało przyznane na wnioskowany okres, mają możliwość zmiany niekorzystnej dla nich decyzji, w trybie określonym w art. 155 k.p.a.” (vide: uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt: I OSK 1650/14).
W orzecznictwie podkreśla się także, że procedura zmiany decyzji administracyjnej w trybie art. 155 Kodeksu postępowania administracyjnego, może dotyczyć także decyzji ostatecznej – w pełnym zakresie już wykonanej (tak w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2017 r., sygn. akt: I OSK 1988/15).
„Z upływem okresu, na który decyzja ta przyznawała prawo do stypendium szkolnego wygasło jedynie uprawnienie do jego otrzymywania, nie zaś sama decyzja, która mimo wykonania nadal obowiązuje i pozostaje w obrocie prawnym, kształtując sytuację prawną jej adresata. Zawarte w art. 155 k.p.a. sformułowanie „decyzja ostateczna na mocy której strona nabyła prawo” nie oznacza, że określone w takiej decyzji uprawnienie lub obowiązek musi być wykonywany (realizowany) w dacie dokonywania jej zmiany, bowiem wykonalność jest innym zagadnieniem niż ostateczność decyzji” (fragment uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 23 listopada 2017 r., sygn. akt: II SA/Rz 956/17).
Dlatego też, decyzja która przyznając uczniowi stypendium szkolne została już w całości wykonana (np. okres od września do grudnia poprzedniego roku), po uruchomieniu nowej dotacji, powinna zostać przez nas zmieniona w trybie art. 155 Kodeksu postępowania administracyjnego (tak poprzez rozszerzenie zakresu przyznanego wsparcia, na kolejne miesiące roku szkolnego, w ślad za wnioskiem samego zainteresowanego).
Rozwiązania szczególne – decyzja zmieniająca czasookres korzystania ze stypendium szkolnego – przepisy powszechnie obowiązującego prawa:
Omawiając podstawowe założenia projektu, w pierwszej kolejności wskazać należy na podstawę prawną, w której powołano się na upoważnienie samej rady gminy, do wydawania decyzji administracyjnych w sprawach dotyczących stypendium szkolnego (art. 90 m ust. 2 ustawy o systemie oświaty). Jest to rozwiązanie z goła odmienne od tych, które funkcjonują na gruncie innych ustaw traktujących o szeroko rozumianym systemie zabezpieczenia społecznego, a w których upoważnienia udziela „organ właściwy” – wójt / burmistrz / prezydent miasta (por. art. 20 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, czy chociażby art. 110 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej).
W podstawie prawnej (tożsamo jak w uzasadnieniu prawnym decyzji) należy powołać się na przepisy prawa miejscowego, a konkretnie na regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym, do którego uchwalenia upoważniona / zobowiązana została rada gminy (art. 90 f ustawy o systemie oświaty).
W sentencji decyzji, jako beneficjenta świadczenia należy wskazać małoletniego / pełnoletniego ucznia. W orzecznictwie podkreśla się bowiem, że „(…) decyzje w przedmiocie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym oparte o przepisy ustawy o systemie oświaty wydawane być mogą na wniosek rodziców małoletniego ucznia, lecz na jego rzecz. Takie stanowisko zaprezentował już Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 października 2010 r., sygn. akt IV SA/Gl 102/10 (www.orzeczenia.nsa.gov.pl), choć na kanwie sprawy o innym przedmiocie (zasiłku rodzinnego), wszak w której istotne było wliczenie do dochodu rodziny stypendium szkolnego. Z tej konkluzji wynika, że decyzje zapadłe w tej materii winny być adresowane do małoletniego ucznia i kierowane do rąk rodzica, który złożył wniosek. Tymczasem wypowiadające się w niniejszej sprawie organy tę kwestię postrzegły inaczej, bo adresatem decyzji uczyniły rodzica, czyli osobę nieuprawnioną do świadczenia.” (uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 10 stycznia 2012 r., sygn. akt: IV SA/Gl 520/11).
Rozwiązania szczególne – decyzja zmieniająca czasookres korzystania ze stypendium szkolnego – brak możliwości udokumentowania wydatków i ograniczenia związane z COVID-19:
Co do zasady, stypendium szkolne powinno zostać udzielone w formie całkowitego lub częściowego pokrycia kosztów udziału ucznia w zajęciach edukacyjnych wykraczających poza zajęcia realizowane w szkole w ramach planu nauczania (w tym wyrównawczych), a także w formie pokrycia kosztów udziału w zajęciach edukacyjnych realizowanych poza szkołą. Regułą jest również, że stypendium szkolne może przybrać także postać „pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym” (np. w postaci zakupu podręczników – art. 90 d ust. 2 pkt 1 -2 ustawy o systemie oświaty). Dalej jednak, ustawodawca przesądził, że stypendium szkolne może zostać przyznane także w formie pieniężnej, pod warunkiem, że organ przyznający stypendium uzna, że udzielenie stypendium w tzw. „formie rzeczowej” nie jest możliwe lub jest nie celowe (art. 90 d ust. 5 ustawy o systemie oświaty).
Refundacja wydatków o charakterze edukacyjnym – stypendium szkolne
Odpowiedź na powyższe obostrzenia, stanowią rozwiązania, polegające na możliwości refundacji wydatków poniesionych przez ucznia, jeszcze przed przyznaniem prawa do stypendium szkolnego (np. wydatki poniesione okresie wakacji w celu przygotowania do rozpoczęcia roku szkolnego). Sam wniosek o przyznanie stypendium szkolnego należy złożyć bowiem w terminie do 15 września danego roku szkolnego, do 15 lutego oraz do 15 października (tak w zależności od rodzaju szkoły, do której uczęszcza wnioskodawca – art. 90 n ust. 6 ustawy o systemie oświaty).
Projekt decyzji dotyczy stanu faktycznego, w którym regulamin przyznawania pomocy materialnej o charakterze socjalnym, wskazuje na możliwość refundowania wydatków edukacyjnych na podstawie dokumentacji księgowej, jednak strona (np. z powodu COVID-19) nie była w stanie udowodnić, że wydatki te, zostały zrealizowane co najmniej na poziomie stypendium szkolnego, które możemy przyznać dzieląc dotację w stopniu równym na wszystkich beneficjentów wnioskujących o tego rodzaju pomoc (tak na przykład gdy strona została poinformowana o możliwości złożenia wniosku o stypendium po przygotowaniu wyprawki szkolnej).
COVID-19 vs ograniczenia w gromadzeniu materiału dowodowego
Projekt decyzji, dotyczy także stanu faktycznego, w którym z powodu ograniczeń związanych z COVID-19, strona nie może domagać się sfinansowania kosztów związanych z udziałem dziecka np. w dodatkowych w zajęciach edukacyjnych, przedkładając do akt sprawy dokumentację księgową, na kwotę niższą niż ta, którą gmina może przyznać, po równym podziale dotacji na wszystkich beneficjentów pomocy.
Przy czym zakładam, że nikt z nas nie chce oddawać niewykorzystanej dotacji, nie przyznając wsparcia mieszkańcom (uczniom) z powodów czysto formalnych, niezależnych od beneficjentów pomocy.
W odpowiedzi na tak ustalony stan faktyczny, w uzasadnieniu faktycznym decyzji wskazano na ograniczenia i zakazy związane z epidemią COVID-19, które w opisywanym przypadku wiązały się z brakiem możliwości czynienia zakupów, z brakiem możliwości korzystania z zajęć edukacyjnych w formie tradycyjnej, czy chociażby z ograniczeniami w poruszaniu się w przestrzeni publicznej.
W takim przypadku, zmiana dotychczas przyznanej pomocy może polegać na przyznaniu świadczenia refundującego wcześniej poniesione przez ucznia wydatki, a także na przyznaniu świadczenia pieniężnego, stanowiącego różnice pomiędzy udokumentowanymi wydatkami, a maksymalną kwotą stypendium szkolnego.
Jeżeli w Państwa gminie / mieście, przepisy prawa miejscowego nie przewidują możliwości refundacji uprzednio poniesionych i udokumentowanych przez stronę wydatków edukacyjnych, w sentencji decyzji wskazać należy tylko na przyznanie stypendium szkolnego w formie pieniężnej w kolejnych miesiącach roku szkolnego, usuwając z uzasadnienia decyzji, fragmenty wskazujące na możliwość / brak możliwości, dokumentowania przez stronę wydatków na cele edukacyjne oraz usuwając fragmenty, wskazujące na brak możliwości przyznania pomocy rzeczowej, z powodu ograniczeń związanych z epidemią COVID-19.
Mam nadzieje, że decyzja w jak największym stopniu wpisze się w Państwa realia, ułatwiając i przyśpieszając realizację obowiązków służbowych.
W celu ich otrzymania, prosimy o wiadomość e – mail na adres: kontakt@prawnikwpomocyspolecznej.pl
Stan prawny na dzień: 25 czerwca 2020 r.
r. pr. Grzegorz Rajski
Uwaga!
Zgodnie z pkt 4.4 i 4.5 Regulaminu Usługodawca oświadcza, że przysługują mu wyłączne prawa autorskie do poszczególnych elementów i całości Dokumentów Prawnych. Użytkownik ma prawo do korzystania z Dokumentów Prawnych wyłącznie w ramach działania reprezentowanego Ośrodka Pomocy Społecznej. Zabronione jest udostępnianie Dokumentów prawnych osobom trzecim a w szczególności publiczne udostępnianie w sieci Internet.
Przypominamy również, że udostępnione dokumenty są jedynie wzorami i powinny zostać każdorazowo dostosowane do indywidualnej sprawy administracyjnej !
