Szanowni Państwo,
Przed nami kolejne wyzwanie – po raz kolejny dotyczące wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Tym razem (choć jak się okazuje nie po raz pierwszy i pewnie nie ostatni), orzecznictwo sądowo – administracyjne wywołuje do przysłowiowej tablicy przepisy zakazujące korzystania z dobrodziejstwa świadczenia pielęgnacyjnego, z powodu legitymowania się statusem emeryta / osoby korzystającej ze świadczenia przedemerytalnego.
Pomimo że, jak wydawać by się mogło – w temacie dotyczącym zasad ustalania i wypłaty świadczeń pielęgnacyjnych – pracowników świadczeń rodzinnych nie może już nic zaskoczyć, to jednak w obrocie prawnym wciąż pojawiają się coraz to bardziej odważne orzeczenia.
Świadczenie pielęgnacyjne w niepełnej wysokości:
Tym razem sprawa dotyczy uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego – co ważne w niepełnej, przewidzianej prawem wysokości, dla osób, które posiadają ustalone prawo do świadczeń emerytalnych / przedemerytalnych.
Zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do (między innymi) emerytury oraz świadczenia przedemerytalnego.
Zastrzeżenie na które wskazano powyżej, miało racjonalne uzasadnienie, jednak w stanie prawnym w którym wysokość świadczeń emerytalnych / przedemerytalnych w stopniu znaczącym i na korzyść obywatela, odbiegała od wysokości świadczenia pielęgnacyjnego. Aktualnie jednak, świadczenia emerytalne / przedemerytalne mogą być o wiele niższe niż świadczenie pielęgnacyjne, a emeryt, który raz nabył prawo do świadczeń emerytalnych / przedemerytalnych, z uprawnień tych (co do zasady) nie może zrezygnować.
Świadczenie pielęgnacyjne dla emeryta / osoby korzystającej ze świadczeń przedemerytalnych:
W tej trudnej dla osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne sytuacji, z pomocą po raz kolejny przychodzi orzecznictwo sądowo – administracyjne. W ostatnim czasie pojawia się coraz więcej orzeczeń potwierdzających „(…) że prawidłowo interpretowany przepis art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r. znajduje zastosowanie do sytuacji skarżącej w ten sposób, że pozbawia ją przysługującego z mocy art. 17 ust. 1 u.ś.r. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego tylko do wysokości otrzymywanej emerytury.”.
Jak pozwala twierdzić cytowany powyżej fragment uzasadnienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 kwietnia 2020 r. (sygn. akt: I OSK 1546/19), osobie uprawnionej do emerytury / świadczenia przedemerytalnego, której wysokość świadczeń emerytalnych / przedemerytalnych jest niższa od świadczenia pielęgnacyjnego, pomoc tą należy przyznać w wysokości niższej niż ta przewidziana w przepisach powszechnie obowiązującego prawa. W takim przypadku, wnioskodawca może skutecznie domagać się uzupełnienia brakującej części, rozumianej jako różnica pomiędzy wysokością świadczeń emerytalnych wypłacanych przez ZUS, a przewidzianą prawem wysokością świadczenia pielęgnacyjnego.
Pomimo że, rozwiązanie na które wskazano powyżej z całą pewnością zasługuje na uznanie i komplementy, nie sposób oprzeć się pytaniu – w jaki sposób i czy w ogóle, ustawodawca zamierza zlikwidować rozbieżność pomiędzy przepisami ustawy o świadczeniach rodzinnych a nowo kształtującą się wykładnią prezentowaną w orzecznictwie. Jak wiemy z doświadczenia, na tą ostatnią, mogą pozwolić sobie tylko sędziowie korzystający z zasady niezawisłości. „Szeregowy urzędnik” musi odczytywać bowiem treść przepisów w sposób zgodny z wolą władzy ustawodawczej, która w przeważającej ilości przypadków znajduje realne przełożenie na wytyczne, instrukcje i okólniki formułowane przez organy administracji rządowej, nadzorujące naszą pracę.
Jak ustalić prawo do świadczenia pielęgnacyjnego dla emeryta / osoby korzystającej ze świadczeń przedemerytalnych:
Wskazując na problemy, z którymi będziemy musieli się zmierzyć stosując wykładnię zaproponowaną w nowo kształtującym się orzecznictwie (patrz art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), przypomnieć należy, że w przepisach ustawy o świadczeniach rodzinnych nie sposób doszukać się regulacji pozwalających na przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w wysokości innej (w tym przypadku niższej) niż ta ogłoszona przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w Monitorze Polskim. Dalej pytanie – co z waloryzacją świadczeń emerytalnych, która w takich przypadkach, wymuszać będzie konieczność zmiany decyzji ustalającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.
Niezależnie od nieprawidłowości na które wskazano powyżej, przedstawiam Państwu szablon decyzji odmawiającej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie, korzystającej ze świadczeń emerytalnych / przedemerytalnych. Decyzja dotyczy także problemu związanego z różnicowaniem prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną, po ukończeniu przez nią wieku określonego w art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ze względu na moment powstania niepełnosprawności (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn.. akt: K 38/13).
Nie kwestionując prawa osób korzystających ze świadczeń emerytalnych / przedemerytalnych do równego traktowania oraz godnego życia, uważam że tego rodzaju zmiany, powinny odbywać się na szczeblu ustawodawczym.
W aktualnie obowiązującym na terenie naszego Kraju systemie prawnym, nie sposób bowiem wymagać aby przeciętny urzędnik, zlokalizowany na najniższym szczeblu administracji samorządowej, mógł interpretować przepisy w sposób zupełnie odmienny, niż ten zaproponowany przez samego suwerena w drodze ustawy.
Pewność obrotu prawnego a wykładnia przepisów powszechnie obowiązującego prawa:
Z drugiej strony rodzi się także pytanie, o pewność obrotu prawnego panującego w naszym Kraju, a to w sytuacjach, w których pomimo istnienia nie budzących żadnych wątpliwości interpretacyjnych przepisów powszechnie obowiązującego prawa, wskazuje się na zupełne odmienne ich znaczenie (ewentualnie jego brak).
Jako przykład wskazać należy chociażby na fragment uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 23 maja 2019 r. (sygn. akt: III SA/Gd 239/19), gdzie argumentowano, że „(…) przepis art. 5 ust. 3 ustawy musi być interpretowany w ten sposób, że przekroczenie określonego w nim kryterium dochodowego o kwotę pozbawioną z punktu widzenia kosztów wychowania dzieci jakiegokolwiek ekonomicznego znaczenia – nie stoi na przeszkodzie przyznaniu świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko na podstawie powołanego przepisu.”.
Kto więc „zważy” znaczenie przekroczenia kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń ? Jakiej odpowiedzi udzielicie Państwo, gdy strona z przekroczonym kryterium dochodowym zapyta o dostępność realizowanych przez Ośrodek świadczeń ? Wreszcie – kiedy świadczenie wychowawcze przysługuje, a kiedy nie ?
Stan prawny na dzień: 10 września 2020 r.
r. pr. Grzegorz Rajski
W celu otrzymania projektu decyzji, prosimy o wiadomość e – mail na adres: kontakt@prawnikwpomocyspolecznej.pl
Uwaga!
Zgodnie z pkt 4.4 i 4.5 Regulaminu Usługodawca oświadcza, że przysługują mu wyłączne prawa autorskie do poszczególnych elementów i całości Dokumentów Prawnych. Użytkownik ma prawo do korzystania z Dokumentów Prawnych wyłącznie w ramach działania reprezentowanego Ośrodka Pomocy Społecznej. Zabronione jest udostępnianie Dokumentów prawnych osobom trzecim a w szczególności publiczne udostępnianie w sieci Internet.
Przypominamy również, że udostępnione dokumenty są jedynie wzorami i powinny zostać każdorazowo dostosowane do indywidualnej sprawy administracyjnej !
