Szanowni Państwo
Ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. z 2022 r., poz. 583 z późn. zm.), nałożono na ośrodki pomocy społecznej kolejne obowiązki – tym razem związane bezpośrednio z pomocą osobom uciekającym przed konfliktem zbrojnym.
Nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego:
Jak przesądzono w art. 25 ust. 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego sprawuje ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych albo inna jednostka organizacyjna wskazana przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta, właściwa ze względu na miejsce pobytu małoletniego.
Małoletniego obywatela Ukrainy, który przybył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, a który przebywa bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym na terytorium naszego Kraju, powinien reprezentować oraz sprawować pieczę nad jego osobą i majątkiem opiekun tymczasowy (art. 25 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa).
Opiekuna tymczasowego ustanawia sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego (art. 25 ust. 4 w/w ustawy).
Kontrola vs nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego:
Jak pozwala twierdzić literatura opisująca znaczenia poszczególnych słów języka polskiego, słowo „nadzór” jest pojęciem szerszym od słowa „kontrola” i swoim znaczeniem, obejmuje nie tylko czynności sprawdzające, ale także bezpośrednią ingerencję w realizację obowiązków opiekuna tymczasowego. Istotą nadzoru, jest możliwość wpływania na działania podejmowane przez podmiot, nad którym sprawowany jest nadzór. Dlatego też, kontrola wpisuje się w procedurę nadzoru i co do zasady, stanowi etap wyprzedzający ewentualne zastosowanie środków nadzoru.
Charakter środków nadzorczych zastosowanych w art. 25 ust. 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wymusza więc, konieczność uregulowania ich zakresu przedmiotowego i podmiotowego.
Nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego obywatela Ukrainy:
Aby zapewnić pracownikom ośrodka pomocy społecznej możliwość sprawnego realizowania nadzoru nad opiekunami tymczasowymi, warto doprecyzować kogo mają nadzorować i na jakich konkretnie zasadach.
Pomimo wielu wytycznych, pism i okólników dotyczących zasad realizacji zadań opisanych w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego Państwa, nadal pozostają kwestie niedopowiedziane i spędzające sen z powiek nie jednemu pracownikowi ośrodka pomocy społecznej.
Procedury opisujące proces nadzoru nad opiekunami tymczasowymi obywateli Ukrainy:
W dokumencie regulującym zasady sprawowania nadzoru nad realizacją praw i obowiązków opiekunów tymczasowych warto więc wskazać na:
- właściwość miejscową Ośrodka, tym samym na zakres podmiotowy sprawowanego nadzoru;
- konkretne stanowiska pracy w Ośrodku – ewentualnie konkretnych pracowników Ośrodka, którzy powinni realizować czynności nadzorcze;
- jakie czynności podejmowane będą w ramach sprawowanego nadzoru (w jaki sposób będziemy sprawować nadzór);
- zakres przedmiotowy sprawowanego nadzoru (co / jaka aktywność opiekuna podlega nadzorowi);
- zakres uprawnień pracowników realizujących czynności nadzorcze;
- zakres przedmiotowy przygotowywanej przez pracowników realizujących czynności nadzorcze dokumentacji / sprawozdawczości;
- postanowienia dodatkowe związane ze współpracą pracowników realizujących czynności nadzorcze z innymi instytucjami / organizacjami / urzędami / podmiotami prywatnymi;
- postanowienia dodatkowe związane z pomocą pracownikom realizującym nadzór, w realizowaniu czynności nadzorczych (wsparcie techniczne, prawne, socjalne);
- postanowienia dotyczące procedur naprawczych, w przypadku stwierdzenia uchybień w realizacji obowiązków opiekuna tymczasowego;
- tryb uruchamiania i kończenia czynności nadzorczych;
- upoważnienie poszczególnych pracowników ośrodka do realizacji czynności nadzorczych;
Podsumowanie:
To tylko niektóre kwestie, które powinniśmy uwzględnić przygotowując procedury nadzorcze w naszym Ośrodku. Jako jednostka organizacyjna gminy odpowiadająca za nadzór nad sprawowaniem opieki tymczasowej – ośrodek pomocy społecznej bierze pełną odpowiedzialność za jej zgodność z prawem i co ważne, zgodność z szeroko pojętymi interesami małoletnich obywateli Ukrainy.
Jako przykład wskazać należy chociażby na konieczność ochrony małoletnich obywateli Ukrainy przed procederem handlu ludźmi, który w obliczu tak ogromnego zamieszania powodowanego wojną, może zbierać nie małe żniwo.
W celu ułatwienia Państwu zadania, zachęcam do pobrania darmowych projektów zarządzeń, które dostępne są w dziale „Akademia” – „Wzory dokumentów prawnych”.
Projekty należy traktować jako propozycje i zachętę do dalszych uzupełnień i bardziej szczegółowych regulacji w powyższym zakresie.
Stan prawny na dzień: 17 maja 2022 r.
r. pr. Grzegorz Rajski
