Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
Data orzeczenia: 11 stycznia 2023 r.
Sygnatura akt: I OSK 318/22
Istota problemu:
Zasady ustalania odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej – wersja 2023/2024 r.
Odpłatność za DPS ze skutkiem na przyszłość czy z datą wsteczną?
„(…) wydanie decyzji na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i ust. 2 u.p.s. w celu ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może obejmować okres przed wydaniem decyzji, albowiem decyzja ta konkretyzuje obowiązek powstający z mocy prawa z dniem zaistnienia takiego zdarzenia prawnego, jak umieszczenie osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej (uchwała NSA z 11 czerwca 2018 r., I OPS 7/17)”
Odpłatność za pobyt krewnego w DPS w drodze umowy, decyzji administracyjnej, czy wersja „Combo” – w drodze umowy i decyzji administracyjnej?
„Naczelny Sąd Administracyjny w przywołanej uchwale z 11 czerwca 2018 r., I OPS 7/17, stwierdził, że w stosunku do małżonka, zstępnych i wstępnych istnieje zarówno możliwość wydania decyzji, jak i zawarcia umowy, a także połączenia obu tych form ustalenia opłaty, jeżeli ustalona w drodze umowy opłata nie odpowiada wysokością zakresowi zobowiązań ciążących na tych osobach.”
„Tak więc dopuszczalne jest ustalenie wysokości opłaty najpierw w umowie, a następnie w decyzji, przy czym w decyzji należy uwzględnić fakt zawarcia umowy i wynikający z niej obowiązek uiszczania opłaty.”
Zwolnienie z odpłatności za pobyt krewnego w DPS w samej umowie, bez konieczności wydawania decyzji administracyjnej?
„Należy stwierdzić, że jeżeli została zawarta umowa, to staje się możliwe skorzystanie z rozwiązania zawartego w art. 64 u.p.s. przed wydaniem decyzji o ustaleniu wysokości opłaty. Należy w tym miejscu zauważyć, że osoba zobowiązana już na etapie negocjacji prowadzących do zawarcia umowy, to jest w propozycji zawarcia umowy, powinna uzyskać informacje na temat wysokości opłaty, która miałaby na niej spoczywać. W takiej sytuacji osoba zobowiązana jest w stanie ocenić swoją zdolność do ponoszenia opłaty w wysokości proponowanej przez organ.”.
Możliwość zwolnienia z odpłatności za pobyt krewnego w DPS na etapie postępowania administracyjnego zmierzającego do jej ustalenia, czy konieczność prowadzenia dwóch odrębnych postępowań administracyjnych?
„Konkludując, strona obowiązana do wnoszenia opłaty może złożyć wniosek o zwolnienie z tej opłaty częściowo lub całkowicie w toku postępowania o ustalenie wysokości opłaty. Organ jest wówczas zobowiązany do orzeczenia o zwolnieniu z opłat w decyzji ustającej ich wysokość.”
Definicja „dochodów i możliwości”, o których mowa w art. 102 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej:
„(…) ustawodawca pozostawia organowi, należy mieć tu na względzie różne okoliczności życiowe, rodzinne i osobiste, które mogą zmniejszać zdolność danej osoby do ponoszenia opłaty, mogą to być również przesłanki uzasadniające zwolnienie z opłaty (art. 64). Tym samym, mimo rygorów rządzących finansami publicznymi, należy dopuścić sytuacje, w których obciążenia podmiotów zobowiązanych będą niższe, niż wynika to z regulacji ustawy o pomocy społecznej.”
Kolejność jak w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, czy brak kolejności przy ustalaniu odpłatności za pobyt krewnego w DPS?
„Kasator kwestionuje dopuszczalność stosowania przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do ustalenia kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. Powyższy pogląd strony skarżącej kasacyjnie należy podzielić.”
„W okolicznościach rozpoznawanej sprawy istotne znaczenie ma brak w ustawie o pomocy społecznej odpowiednika normy kodeksowej wskazującej na spoczywanie obowiązku alimentacyjnego na bliższych krewnych przed dalszymi.”
„Przyjąć zatem należało, że art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. kreuje kolejność obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej. Obowiązek ten nie powstaje bowiem równocześnie po stronie osób wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., ale obciąża w pierwszej kolejności małżonka, a dopiero w następnej – zstępnych przed wstępnymi, przy czym w grupie zstępnych nie spoczywa on na małoletnich.”
Stan prawny na dzień: 29 marca 2024 r.
r. pr. Grzegorz Rajski
Przeczytaj całą treść orzeczenia: https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/70C41BE400
