Małżeństwo jako instytucja, która swoje źródło czerpie w Konstytucji oraz w aktach rangi ustawowej, obok wielu zadań czy obowiązków przyznaje osobom związanym węzłem małżeńskim, także szereg uprawnień i upoważnień. Jednym z wielu zagadnień mogących sprawić trudność pracownikowi zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej, jest uprawnienie małżonka do pobierania przysługujących drugiemu małżonkowi należności, a to z powodu czasowego pozbawienia możliwości aktywnych działań, w tym także w bieżących sprawach życia codziennego. Poniżej zamieszczone informacje, pozwolą bardziej profesjonalnie, a co najważniejsze zgodnie z przepisami prawa załatwić sprawę petenta, który stawił się w ośrodku pomocy społecznej w celu odebrania należnych świadczeń, przysługujących tylko drugiemu
Profesjonalna i zgodna z prawem obsługa interesanta, występującego w imieniu drugiego małżonka, bądź działającego na jego rachunek, wymaga analizy przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Kwestia ta uregulowana została także w Kodeksie postępowania administracyjnego, zaś obie ustawy przyznają małżonkowi szeroki katalog uprawnień pozwalających na załatwienie sprawy w urzędzie, w zakładzie pracy bądź w sądzie. Praktyka pokazuje, że w przeważającej ilości przypadków, kwestia prawidłowej reprezentacji, bądź zgodnego z prawem źródła umocowania pełnomocnika do czynności prawnych, nastręcza pracownikom ośrodków pomocy społecznej nie lada trudności.
Co gorsza, sytuacja w której urzędnik nie zaznajomił się z przepisami regulującymi prawo świadczeniobiorców do działania za pośrednictwem pełnomocnika nie należy do rzadkości i jest powodem wielu konfliktów na linii urzędnik – petent.
Aby zapobiec kłopotliwym i niewygodnym dla petenta sytuacjom, w pierwszej kolejności należy wiedzieć, że pełnomocnikiem strony w postępowaniu administracyjnym może być jedynie osoba fizyczna. Pełnomocnika w w/w postępowaniu może ustanowić także osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. ułomna osoba prawna). Dalej strona może działać przez pełnomocnika tylko wtedy, gdy charakter czynności nie wymaga jej osobistego działania (np. odebranie zeznań od świadka nie może nastąpić za pośrednictwem pełnomocnika, gdyż zeznania to oświadczenia wiedzy a nie woli). Pamiętać należy, że o ile pełnomocnika mogą ustanowić różne podmioty (np. osoba prawna), o tyle pełnomocnikiem strony może być tylko osoba fizyczna. Kodeks postępowania administracyjnego, w przeciwieństwie do procedury, która obowiązuje w prawie cywilnym nie kreuje ograniczeń w odniesieniu do osoby fizycznej, która może być pełnomocnikiem np. ze względu na pokrewieństwo, powinowactwo, wzajemne relacji itp.
Dlatego też pełnomocnikiem może być osoba zupełnie obca stronie, która nie posiada kwalifikacji zawodowych gwarantujących profesjonalne załatwienie sprawy.
Pełnomocnik ma obowiązek dołączyć do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. I wreszcie wskazać należy, że w sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.
Pełnomocnictwo oraz zasady działania pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym uregulowane zostały w art. 32 i 33 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 267).
Przechodząc do meritum, przywołać należy postanowienia Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W pierwszej kolejności wskazać należy na postanowienia art. 29 w/w ustawy, zgodnie z którymi to w razie przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy. Względem osób trzecich sprzeciw jest skuteczny, jeżeli był im wiadomy.
Nasuwa się więc pytanie, co w sytuacji, gdy w ośrodku pomocy społecznej zjawi się małżonek osoby uprawnionej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych bądź funduszu alimentacyjnego i oświadczy, że współmałżonek przebywa w szpitalu, jest ciężko chory bądź dotknęła go inna przeszkoda, która skutecznie uniemożliwia mu odebranie świadczeń pieniężnych z kasy?
Przepisy powszechnie obowiązującego prawa nie pozostawiają wątpliwości. Świadczenia należy wypłacić współmałżonkowi.
Należy jednak zabezpieczyć się przed ewentualnymi roszczeniami małżonka, który nie mógł samodzielnie odebrać świadczeń pieniężnych, co związane będzie z koniecznością „uzbrojenia” dokumentacji niezbędnej dla przyznania świadczenia w dodatkowe dokumenty. Jak już wcześniej wyjaśniłem, względem osób trzecich sprzeciw będzie skuteczny, tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy osoby te o sprzeciwie wiedziały. Dążąc do uniknięcia sytuacji patowych, do wniosku o ustalenie prawa do świadczeń dobrze więc będzie załączyć dodatkowe oświadczenie małżonka, które po pierwsze potwierdzi, że świadczeniobiorca pozostaje we wspólnym pożyciu z małżonkiem, dalej wskaże umocowanie do odbioru świadczenia w przypadku przemijającej przeszkody i wreszcie zobowiąże świadczeniobiorcę do niezwłocznego poinformowania o zmianach.
Tylko w ten sposób będziemy mogli skutecznie uchylić się od zarzutu wypłaty świadczeń małżonkowi pomimo sprzeciwu osoby uprawnionej do świadczeń pieniężnych.
Warta uwagi, pozostaje także kwestia należytego udokumentowania przemijającej przeszkody, która uniemożliwia małżonkowi uprawnionemu do świadczeń, odbioru pieniędzy z kasy. Nie ma przeszkód, by małżonek, który zjawił się w kasie po odbiór pieniędzy przedstawił zaświadczenie lekarskie, kartę leczenia szpitalnego bądź inny dokument potwierdzający, że przeszkoda faktycznie wystąpiła. W przypadku, gdy obsługa kasowa jest realizowana przez Bank bądź inną instytucję, która nie ma nic wspólnego z ośrodkiem pomocy społecznej, dokument taki małżonek zobowiązany będzie przedstawić w ośrodku pomocy społecznej, który w oparciu o dowód przedstawiony przez małżonka, jak również na podstawie załączonego do wniosku oświadczenia, będzie uprawniony do wystawienia zaświadczenia potwierdzającego po pierwsze, że zgodnie z oświadczeniem świadczeniobiorcy, osoba ta pozostaje we wspólnym pożyciu małżeńskim a po drugie, że przedstawiony dokument / oświadczenie bądź zaświadczenie potwierdza faktyczny brak możliwości odbioru pieniędzy przez osobę uprawnioną do świadczenia.
Stan prawny na dzień: 18 kwietnia 2014 r.
Czytaj także:
