Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie
Data orzeczenia: 9 lipca 2019 r.
Sygnatura akt: II SA/Lu 261/19
Istota problemu:
W jaki sposób wyeliminować z obrotu prawnego decyzję przyznającą zasiłek dla opiekuna w przypadku, w którym na skutek skorzystania przez stronę z uprawnienia do zaskarżenia decyzji odmawiającej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z powodu korzystania z zasiłku dla opiekuna, sprawa wraca do ośrodka wraz ze wskazaniem na zasadność przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.
Teza: „(…) obowiązujące przepisy dają organom orzekającym w tego typu sprawach różne instrumenty prawne, pozwalające rozstrzygnąć ten problem i to w taki sposób, który nie naruszy słusznych interesów beneficjenta. Sądy administracyjne najczęściej wskazują w tym zakresie dwa instrumenty prawne: po pierwsze, uchylenie decyzji przyznającej zasiłek na podstawie art. 155 k.p.a., z jednoczesnym przyznaniem świadczenia pielęgnacyjnego (orzecznictwo dopuszcza zarówno wydanie jednej decyzji w tych dwóch kwestiach, jak i wydanie dwóch odrębnych decyzji, ale w tym samym czasie – por. wyroki NSA z 13 lipca 2018 r., I OSK 235/18; z 18 grudnia 2018 r., I OSK 1676/18). Drugim rozwiązaniem jest stwierdzenie wygaśnięcia decyzji przyznającej zasiłek na podstawie art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz przyznanie – w odrębnej, ale wydanej w tym samym czasie decyzji – świadczenia pielęgnacyjnego (por. przykładowo wyrok NSA z 21 lutego 2019 r., I OSK 4020/18).”
Trzecie rozwiązanie:
„W orzecznictwie pojawia się również koncepcja wydawania decyzji o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego pod warunkiem zrzeczenia się prawa do zasiłku (por. wyroki NSA z 21 lutego 2018 r., I OSK 2758/17; z 13 kwietnia 2018 r., I OSK 82/18; z dnia 14 grudnia 2018 r., I OSK 1939/18; z 19 kwietnia 2019 r., I OSK 300/19). W tej sytuacji koniecznej jest również jednak rozstrzygnięcie o bycie prawnym decyzji przyznającej zasiłek – czy to poprzez uchylenie w trybie art. 155 k.p.a., czy poprzez stwierdzenie wygaśnięcia, w trybie art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a.
Podsumowanie:
W ocenie sądu orzekającego w rozpoznawanej sprawie, obydwa rozwiązania są równie poprawne – ostateczna decyzja przyznająca zasiłek jest decyzją, na mocy której strona nabyła prawo, zaś taka decyzja może być w każdym czasie zmieniona lub uchylona za zgodą tej strony (tym bardziej zatem na jej wniosek), na podstawie art. 155 k.p.a. Z kolei kierując się alternatywnym tokiem argumentacji: jeżeli beneficjent rezygnuje z zasiłku dla opiekuna (bo wybiera przysługujące mu korzystniejsze świadczenie pielęgnacyjne), decyzja o przyznaniu zasiłku staje się w tym momencie bezprzedmiotowa (mówiąc obrazowo: nie można „uszczęśliwiać na siłę beneficjenta” jeśli nie chce otrzymywać dalej zasiłku, bo woli korzystniejsze świadczenie pielęgnacyjne), a stwierdzenie jej wygaśnięcia niewątpliwie leży w interesie strony, bowiem jest konieczną przesłanką rozwiązania problemu zbiegu praw do świadczeń i zakazu równoczesnego pobierania zasiłku i świadczenia. W ten sposób spełnione są przesłanki z art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a. Należy przy tym dodać, że zastosowanie obydwu instrumentów prawnych leży w gestii tego samego organu – który ją wydał (art. 162 k.p.a. wskazuje wprawdzie na organ I instancji, ale w rozpoznawanej sprawie nie stanowi to żadnej różnicy, bowiem w sprawie zasiłku dla opiekuna na rzecz skarżącej została wydana wyłącznie decyzja organu I instancji).
Sąd nie uważa za konieczne, w ramach wskazań co do dalszego postępowania, narzucanie organowi wyboru jednego z tych instrumentów prawnych, skoro obydwa są poprawne. Jedynym wskazaniem jest to, aby organ rozstrzygnął sprawę w sposób nie powodujący naruszenia słusznych interesów skarżącej. Ponieważ – jak już wspomniano – przy wyborze art. 155 k.p.a. jako podstawy rozstrzygnięcia, jest dopuszczalne orzeczenie w tej samej decyzji o uchyleniu decyzji o przyznaniu zasiłku oraz przyznaniu w jego miejsce świadczenia pielęgnacyjnego, prostszym rozwiązaniem wydaje się właśnie zastosowanie tego przepisu. Tym niemniej jednak nie będzie błędem organu, jeśli skorzysta z innego ze wskazanych rozwiązań, pamiętając o obowiązku jednoczesnego rozstrzygnięcia w przedmiocie świadczenie pielęgnacyjnego.”.
Ciekawostka – wyrównanie świadczenia pielęgnacyjnego za okres 5 lat wstecz:
„W ocenie Sądu, wbrew argumentacji pełnomocnika skarżącej nie ma prawnej możliwości przyznania świadczenia pielęgnacyjnego za okres 5 lat wstecz, od daty złożenia wniosku. Takie rozstrzygnięcie byłoby sprzeczne z zakazem jednoczesnego pobierania zasiłku i świadczenia pielęgnacyjnego. Zakaz jednoczesnego pobierania świadczeń, wynikający ze zbiegu uprawnień, uchyla dopiero oświadczenie beneficjenta o wyborze korzystniejszego świadczenia pielęgnacyjnego (i jednoczesnej rezygnacji z mniej korzystnego zasiłku pielęgnacyjnego), co wynika z art. 27 ust. 5 u.ś.r. W rozpoznawanej sprawie, jak już wskazano wyżej, takie oświadczenie zostało zawarte we wniosku skarżącej z (…) listopada 2018 r. W ocenie Sądu, oświadczenie beneficjenta może wywoływać skutki wyłącznie na przyszłość. Beneficjent nie może zrezygnować z zasiłku z mocą wsteczną i oczekiwać, że z taką samą mocą wsteczną zostanie mu przyznane świadczenie pielęgnacyjne. Takie rozwiązanie byłoby sprzeczne z istotą świadczeń, przyznawanych zawsze na wniosek potencjalnego beneficjenta, a nie z urzędu (art. 23 u.ś.r.). Zatem wniosek, jak i oświadczenie o wyborze korzystniejszego świadczenia mając swoisty „konstytutywny” charakter, mogą wywoływać skutki wyłącznie na przyszłość.”.
Stan prawny na dzień: 20 maja 2020 r.
r. pr. Grzegorz Rajski
Przeczytaj całą treść orzeczenia: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E146F8F449
