Zasady zwalniania z odpłatności za DPS

Wybrane fragmenty uzasadnienia:

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

   Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest legalność decyzji, którą odmówiono skarżącej, będącej opiekunem prawnym męża Z. D., zwolnienia z odpłatności za jego pobyt w Domu Pomocy Społecznej W podstawie prawnej decyzji powołano się m.in. na przepis art. 64 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j.t.Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 64 ustawy o pomocy społecznej osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli: wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce; występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych; małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia; osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Jak wynika z powyższego, decyzja w przedmiocie całkowitego lub częściowego zwolnienia za pobyt w DPS wydana na podstawie art. 64 powołanej ustawy ma charakter uznaniowy. Powyższe oznacza, że organ nie jest ustawowo zobowiązany do przyznania zwolnienia. Natomiast w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności związanych z sytuacją osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty (przykładowo wymienionych we wskazanym przepisie) dokonuje oceny tych okoliczności zgodnie z wymaganiami art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego, tzn. mając na względzie nie tylko słuszny interes strony wnioskującej o zwolnienie, ale także interes społeczny. W orzecznictwie przyjmuje się, że fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo. Każdorazową decyzję rozstrzygającą o wniosku o przyznanie zwolnienia organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji.

Odnosząc się do wniosku o zwolnienie z opłaty na uwadze należy mieć, że Z. D. przebywający w domu opieki społecznej jest osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną, natomiast skarżąca jest jego przedstawicielem prawnym i opiekunem oraz fakt, że małżonkowie utrzymują się tylko z jednego świadczenia.

W takiej sytuacji rozpoznając przedmiotowy wniosek organy winny dokonać oceny przez pryzmat sytuacji obydwojga małżonków.

   Zarówno we wniosku o zwolnienie z opłaty jak i w odwołaniu skarżąca powoływała się na trudną sytuację zdrowotną, tj. liczne choroby, opisała i udokumentowała wydatki ponoszone na utrzymanie mieszkania, wskazywała również na koszty ponoszone na zakup węgla i drewna na opał oraz, że ze względu na swój wiek i niepełnosprawność musi wynajmować odpłatnie osobę do noszenia węgla. Mimo tego organ I instancji wbrew art. 9, 8 i 7 Kodeksu postępowania administracyjnego do powyższych okoliczności w ogóle się nie odniósł. Organ wymienił jedynie choroby na które cierpi skarżąca i wskazał dochód rodziny. Odnośnie sytuacji Z. D. podał, że otrzymuje on od żony kieszonkowe, które nie wystarcza na zaspokojenie jego potrzeb.

Kolegium w ogóle pominęło ocenę sytuacji Z. D. Tymczasem jak wynika z akt sprawy jest on osobą w podeszłym wieku, niewidomą, a przekazywana mu przez żonę kwota (…) zł nie wystarcza na zaspokojenie jego potrzeb. W aktach sprawy znajdują się dowody opłat ponoszonych na utrzymanie mieszkania (prąd, wodę), faktury z apteki za zakup lekarstw, nota obciążeniowa wystawiona przez DPS

na kwotę (…) zł z uwagi na brak wpłat w określonej wysokości, jednakże organy całkowicie je zignorowały.

Żaden z organów nie rozważył w sposób należyty jaka jest rzeczywista sytuacja M. D. i Z. D. w świetle uzyskiwanych dochodów oraz niezbędnych wydatków ponoszonych na utrzymanie i leczenie. Swoje rozważania organy sprowadziły do wykazania, że sam fakt stwierdzenia u wnioskodawcy choroby nie może uzasadniać zwolnienia go w części lub całości od opłat za pobyt w placówce. Tymczasem, wyjaśnić należy, że z wykładni przepisu art. 64 ustawy o pomocy społecznej wynika, że podane wyliczenie ma jedynie charakter przykładowy, a choroba jest tylko jedną z okoliczności (a nie jedynym kryterium) pozwalających na zastosowanie zwolnienia. Mając na uwadze, że uiszczanie opłat na dom pomocy społecznej stanowi dla osoby zobowiązanej obciążenie finansowe, głównym powodem zastosowania zwolnienia powinna być sytuacja materialna i rodzinna zobowiązanego, którą oceniając złożony wniosek organy winny szczegółowo zbadać i uzasadnić. W przedmiotowej sprawie organy winny również wziąć po uwagę okoliczność, o której mowa w pkt 3 art. 64 ustawy o pomocy społecznej, a mianowicie, że skarżąca wraz z mężem utrzymują się z jednego świadczenia.

Decyzja w przedmiocie zwolnienia ma charakter uznaniowy, ale uprawnienie organu do wydania decyzji o takim charakterze nie zwalnia tegoż organu z obowiązku wszechstronnego zbadania materiału dowodowego i wydania decyzji o treści przekonującej zarówno pod względem prawnym jak i faktycznym. Brak odniesienia przez organy do podnoszonych okoliczności uznać należy za uchybienie przepisom art. 9, 8, 7 i 77 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, które niewątpliwie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W konsekwencji w myśl powyższych uwag decyzje organów w niniejszej sprawie uznać należy za co najmniej przedwczesne, wydane bez należytego wyjaśnienia i rozważenia wszystkich istotnych okoliczności, a tym samym naruszające przepisy postępowania administracyjnego w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W ramach ponownego postępowania koniecznym będzie zatem usunięcie wskazanych powyżej braków i uchybień i w zależności od dokonanych ustaleń i ocen podjęcie właściwego, należycie umotywowanego rozstrzygnięcia.