Pytanie:
W jaki sposób dochodzić zwrotu wydatków Gminy na usługi opiekuńcze, które realizowane były na rzecz osoby zmarłej?
Ustawa o pomocy społecznej.
Art. 96. 1. Obowiązek zwrotu wydatków poniesionych na świadczenia z pomocy społecznej spoczywa na:
1) osobie i rodzinie korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej;
2) spadkobiercy osoby, która korzystała ze świadczeń z pomocy społecznej – z masy spadkowej;
3) małżonku, zstępnych przed wstępnymi osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej – jedynie w przypadku gdy nie dokonano zwrotu wydatków zgodnie z pkt 1 i 2, w wysokości przewidzianej w decyzji dla osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej.
4. Rada gminy określa, w drodze uchwały, zasady zwrotu wydatków za świadczenia z pomocy społecznej, o których mowa w ust. 2, będących w zakresie zadań własnych.
Art. 104 ust. 1. Należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, z tytułu opłat określonych przepisami ustawy oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
3. Wysokość należności, o których mowa w ust. 1, podlegających zwrotowi oraz terminy ich zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej.
8. Należności, o których mowa w ust. 1, podlegają zwrotowi na rachunek bankowy odpowiednio gminy, powiatu lub samorządu województwa.
Kodeks cywilny:
Art. 1025. § 1. Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
§ 2. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.
§ 3. Przeciwko domniemaniu wynikającemu ze stwierdzenia nabycia spadku nie można powoływać się na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Powyższe przepisy pozwalają twierdzić, że tryb i sposób postępowania w przypadku śmierci osoby korzystającej z usług opiekuńczych powinien przedstawiać się następująco:
1) Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. To podstawowy dokument, który potwierdza fakt dziedziczenia. We wniosku należy określić krąg spadkobierców oraz załączyć skrócone akty urodzenia. Jeżeli spadkobiercą jest kobieta, która wyszła za mąż, do wniosku należy załączyć skrócony odpis aktu małżeństwa. Opłata stała 40 zł, postępowanie nieprocesowe. Właściwym sądem będzie sąd rejonowy w obrębie, którego zmarły zamieszkiwał przed śmiercią.
2) Zawiadomienie o wszczęciu postępowania administracyjnego w przedmiocie ustalenia obowiązku zwrotu wydatków Gminy na świadczenia niepieniężne, w tym przypadku usługi opiekuńcze. Podstawą prawną zawiadomienia będą przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o pomocy społecznej (w tym art. 104 w związku z art. 96 ustawy o pomocy społecznej).
3) Decyzja administracyjna określająca wysokość kwoty podlegającej zwrotowi, termin i sposób zapłaty.
4) W przypadku braku realizacji obowiązku zwrotu, skierowanie sprawy na drogę egzekucji w administracji.
Przed wysłaniem zawiadomienia o wszczęciu postępowania administracyjnego, można pokusić się o zawezwanie do próby ugodowej, bądź dobrowolnej spłaty zadłużenia.
Ciekawą konstrukcją byłoby także postępowanie cywilne, które ewentualnie Gmina mogłaby zainicjować po stwierdzeniu nabycia spadku. Mowa o pozwie o zapłatę, z tytułu długów spadkowych. W obliczu wyraźnej regulacji zawartej w ustawie o pomocy społecznej, która przenosi sposób postępowania na płaszczyznę przepisów administracyjnych, tej drogi nie jestem pewny.
W ostatniej kolejności należy zwrócić uwagę na prawo miejscowe i regulacje szczególne w nim zawarte. W ramach zadań własnych, to Rada Gminy decyduje o sposobie dochodzenia zwrotu od spadkobierców, w tym o zasadach umarzania i odstępowania od żądania zwrotu.
Stan prawny na dzień: 19 października 2014 r.
